Tumok i ciela tyn, fto dowo wiyncyj niźli moge ...

Ojgyn z Pnioków

Wiycie! Procno mi zawdy pisać ło tych czasach zarôzki po piyrszyj, ale tyż i po drugij wojnie, bo sztyjc mi jakiesik gupieloki przeciepujóm, co bóło ci blank inakszij, niźli mi to moje staroszki i łojce prawiyli. Tak tyż bóło kiejech pisôł ło dwadziestym siódmym stycznia 1945r (wyzwolynie Chorzowa) abo kiejech rzóńdziół ło powstaniach, plebiscycie i tym wszyjskim sam u nôs na Ślónsku, kiej nastała Starô Polska. I wiycie! Wiynkszóścióm przeciepujóm mi to ludzie, ftore tak po prôwdzie we majoryntnóść wlejźli dziepiyro pôra lôt tymu nazôd (jejich starziki sóm móno take stare jak jô) i zdo jim sie, co terôzki już we tyj „dymokracyji” wszyjske filipy pozjôdali, i wszyjsko miarkujóm lepszij nikej te ze tego fimlowatego IPN-u ... eee tam, niy byda dalszij wynokwiôł ...
Nó ale, dzisiôj kciôłech sam przipómnieć gyszichta Karlika ze „Kocyndra” ze czasów zarôzki po I Wojnie Światowyj, kiej to po naciepniyntym nóm siyłóm „plebiscycie” i po łostatnim Powstaniu Ślónskim, nasz Ślónzek wróciół sie po szejściuch wiykach niywóli do polskij Maciyrzy (nó, niy côłki Ślónsk, i niy dlô wszyjskich bóła to Maciyrz!).
Machiawelske (Niccolò di Bernardo dei Machiavelli 1469-1527 historiker i diplómata floryncki łod kierego wziyno sie pojyńcie makiawelizm) szachry i gyszefciôrske szwindlyrzynie cudzych macherów „diplómatycnych” sprawiyli, iże Ślónsk potajlowany łostôł na dwie zajty, Ślónsk polski i miymiecki. Tak tyż tysiónce Polôków skôzano na dalszyjszô niywólô i poniywiyrka pod włódaniym hojrockigo i mstliwygo Prusôka. Styranô śtyrolytnióm wojnóm Polska niy miała ani siyły (abo możno i niy kciała?) ani tyż wypróbowanych szczyrych przocieli – coby wzajym plyco w plyco wyringować, fasnóńć dziyjówô sprawiydliwość. Wól niy wól musiała te szafniynte bezkurcyjstwo ściyrpieć.
Nastali ci tedyć lata „sómsiydzkigo spółżyciô”, ftore bóło wiyncyj niźli procne. Po prôwdzie zawrzito mocka roztomajtych miyndzynaródowych „paktów” i stanowiyni, garantjyrujóncych „myńszóścióm” po łobiuch zajtach słeboda i łopiyka, tych jednakowóż fałeszny Prusôk nigdy niy wypołniôł. Dlô sia żóndôł zawdy jak nôjwiyncyj, sóm ale nicego niy dotrzimowôł ... Ta ci „myńszość” miymieckô po polskij zajcie żóła se jak u Pónbóczka na zapiycku a truc tymu bóła durch i jednym ciyngiym niyzadowolniónô i krziwdowanô. Natynczôs sztand wiynkszóści polskij po miymieckij zajcie bół zażałówaniô gódny i moc niyszczysny. Skazowajóm na to roztoliczne dokumynta i szrifty, ftore łobstôli łod tych czasów i – do niydôwna jesce – żyjónce świôdki, kiere ci te piykło we dôwniyjszym Reichu dóświadczyli i łobstoli. Tak jak i moje starziki ze łobiuch zajtów (Łojce mojij Mamulki i mojigo Tatulka).
Wtynczôs (a bół to łostatek dwadziestych, i napoczniyńcie trzidziestych lôt łóńskigo wiyka) Polska i Polôków złoszkliwiali, absztosowali podug ordnóngu i zowiściyli wszyjskigo – luftu, ziymi, wody, chlyba, miynsa i fetu ... łosobliwie, iże żywobycie bóło na miymieckij zajcie łograniczane i wycyrklowane.
Niyskorzij, już za Adolfa, głódzóno pruskigo łobywatela, jako iże już wtynczôs (Führer z tym sie blank niy dekowôł) rychtowali sie Miymce do nowygo napadu na Polska i przerôbiano masło na kanóny. Juzaś wygłódzóny pruski patrijółt wandrowôł masowo na polskô stróna i łopychowôł sie, młóciół wiela wlejzie ... Nasze staroszki żôdnymu tego niy bróniyli, za piyrsze, iżeśmy nôród słynóncy ze szczyróści i góścinnóści, za druge, iże wtynczôs ci u nôs chleba, wusztu i inkszych jesce maszkytów bóło za tela ... Polôk zawdy poćciwy i dobrodajny medikowôł, iże przepadzitego dracha nejsnadnij uholkać, eźli mu sie dô zwóla, coby sie naćkôł do nabónckaniô. I to możno by bóło na tela skorzij jednyj ci szpasownyj łozprôwki, ftoro’ech terôzki kciôł łopedzieć:
Dziôło sie to to na takim kónsku granicy polsko miymieckij ... poblisku chnet samstónd. Prziszli świynta wielkanocne, zawdy we Polsce festelnie i ze uciychóm fajrowane. Ta polsko-miymiecko szwela to bóła rzyka. Ze polskij zajty wachuje nasz wojôk a na miymieckij zajcie – pruski Grenzschutz. Jes wczas ło rozwidnioku, ze dalyka dolatywo klang kościylnych gloków. I kiej po łobiuch brzegach rzyki wachmajstry sie zglajchowali, zatrzimôł sie Miymiec i wrzescy:
– Guten Morgen Kamerad! ...
– A szczyńść Boże, chopie! – łodrzykô Polôk.
– Dzisiôj mómy Wielkanoc – prawi Miymiec – a my ci sam muszymy wrółz deptać i wachować niy naszygo dobra, niy naszych włóści.
– Nó ja – łodpedziôł Polôk – gyszeft państwa to tyż ci i nasze dobro, chopie ... a słóżba niy dróżba! ...
– A wiysz kamracie, iże u nôs we Miymcach jes ci taki chopie prziwyk, iże ludzie sie na Wielkanoc dôwajóm gyszynki? Jô tyż ci chopie narychtowôł taki jedyn maluski gyszynk ... môsz ... chytej! – i prawiónc to, przeciep bez ta rzyka maluśki pakslik zawiniynty we papiór i łobwiónzany sznórkym.
Polôk zadziwióny tóm niypotkanóm uprzyjmnóścióm szwôba podziynkowôł, nó i kôżdy śnich poszôł we swoja stróna. Zaciykawióny tym gyszynkiym Polôk łodwinół paketlik ... poczerwiyniół ci sie na fresie ... zatym zblôd ze zgorszyniô, ze ałfryjgóngu ... zapierónowôł festelnie, chlistnół ino fest bez zymbole i wciep tyn gyszynk do rzyki. Wiycie! Driny bół ci ... szajspapiór (używany, stytrany), ftorym tyn syn „Herrenvolku” kciôł we swojij gupocie urznóńć sie ze Polôka, wciś Polôka za balek.
Nasz wojôk łozgzukany do żywygo tym soróństwym i grubelajstwym myślôł, medikowôł, jakô by sam tymu Prusôkowi dać pouczka, i wypokopiół. Poszôł na wachsztuba, wyjmnół ze szrancka, ze szpindu krzinecka, ftorô dôstôł na świynta łod swojich łojców. Łodkroł pitwokym kwader wusztu, dociep jesce pôra jajec, srogi krajiczek kołôcza, kłopeć wandzónyj szpekzajty, łowinół to wszyjsko we farbisty papiór, wrajziół rajn do kartónga, łobwiónzôł ci fajnistóm szlajfóm i poszôł na ta swoja sztreka i czekôł na tego łoszkliwego Prusôka. Kiej ci sie już go doczkôł łozwôł sie ku niymu tak:
– Hej, chopie, kamracie, posuchej ino! ... I nôs łojcowie nauczyli moresu i reszpektu dlô cudzych ... kciôłbych ci sie wynadgródzić ... chytej, chopie! – Gôdajónc to, ciepnół bez rzyka pakslik wyproszczónymu Miymcowi i dodôł:
– Nó, tóż chopie, sómy kwita! Kôżdy dôwo to, co moge dać, i co mô!