Przi Hubertusie

Ojgyn z Pnioków

To wszyjsko skuli świyntygo Huberta, kierymu sie bezmać we srogim lesie pokozoł lelyń ze krziżym, kiery mu sie goroł miyndzy rogami, miyndzy – jak to juzaś myśliwce godajom – tykami tego jejigo wiyńca. Trza tu jesce dopedzieć, iże my sam u nos na Ślonsku tak po prowdzie imiynin niy fajrujymy, ale som ci niyftore świynte, kierych sie zołwizoł spomino. Tak tyż jes we listopadzie, kiej we piyrsze dwa tydnie, spomino sie i świyntygo Huberta, i świyntygo Morcina. No, choby ino we gryfnych przipowiarkach:
„Kiej łonego czasu sagi las nastowo, świynty Hubert z lasu cołki łobiod dowo.”
„Bywo zawdy przi Morcinie – u nos łogiyń już w kominie.”
I jesce jedna gryfno (dejcie na nia pozor terozki jedynostego listopada!):
„Kiej świynty Morcin po wodzie, to Gody bydom po lodzie.”
Nale, jadymy podle raje. Ze tym świyntym Hubertym, Hubertusym skuplowany jes inkszy świynty – Eustachy. Niy poradza gynał spokopić, kiery śnich tak na isto boł tyn nojważniyjszy, bo we powiarkch, we berach nojprzodzij sie tymu Eustachymu pokozoł lelyń ze krziżym we rogach (już we II wiyku) a dziepiyro we siodmym wiyku tyn som lelyń pokozoł sie (jesce niy świyntymu) Hubertowi. Łoba ci ale łod XV wiyka som patronami jegrow, myśliwych. Skuli tego, co nasze myśliwce fajrujom gynał ino tego Hubertusa, trza sam rzyknońć ło niym ździebko wiyncyj.
Tyn cołki Hubertus to boł pieronowy miglanc, łobdrach, huncwot i rojber, i ku tymu srogi jyjger. Synek fyrszta Akwitanii (żoł bezmać we latach 656-727) boł na dworze Pepina Grubego we Heristalu za „ochmistrza”, za takigo – jak to Miymce godajom – „haushofmajstra”. Niy coby warzoł lebo ściubioł jodło do komory, ale mioł łoko na wszyjskich we tym dworze, we tyj dziedzinie, a iże festelnie rod mioł gony – boł tyż beztoż nojlepszejszym kamratym tego rubego Pepina. Jak wiycie, downij to żodyn tam na nic niy kukoł i gony byli bez cołki rok a we wercie nojbarzij byli razinku lelynie (u nos to żubry, nale to już jes inkszo pora galot). I kiejsik (a boło to we Srogi Piontek 695 roka) tymu ci to Hubertowi pokozoł sie we lesie cheba nojsrogszy lelyń, jakigo łon uwidzioł, kierymu we tykach wiyńca gorzoł, poloł sie srogi krziż. Niyskorzij jesce kipła mu jejigo baba Flotybana i tyn ci Hubertus pociep wszyjsko, cołkie te pońskie życie, ta dziydzina łod tego Pepina Rubego i poszoł do lasa, kaj łostoł za pustelnika. Inksze jesce godajom, co skukoł sie we klosztorze, łostoł fratrym we takij miyścinie Stabloo. Niyskorzij ci go wywelowali na biskupa we Liège, a we sto lot po tym kiej mu sie tyż zemrziło, kiej musioł pojńść pod sosiynki, papiyż Grzegorz IV łogłosioł go świyntym, a te jejigo świynto trefio zawdy we trzecigo listopada. No ale, patronym jegrow (do kupy ze świyntym Eustachym) łostoł ci dziepiyro we XVwiyku.
Kiej my już som przi Hubertusie i przi jegrach, to trza tyż cosik szpasownego pedzieć. Wszyjskie wiedzom co myśliwce majom radzi cyganić, fabulić nikiej sto dioskow. I tyż kiejsik we szynku trefiyli sie śtyruch chopa i napoczynajom jedyn bez drugigo kminić choby nojynte. Prziszło na naszygo Hanysa Klyty, kiery ci wandrowoł po cołkim świycie i mocka tyż poradzioł berać.
– Wiycie, to wszyjsko sie dzioło we Africe – napoczyno Hanys. – Poszli my ze kamratami na gon a snami do kupy jesce poruch Nyjgrow. Pyndalujymy bez tako srogo trowa i łoroz jedyn ze tych Nyjgrow wrzescy choby go ze skory łodziyrali.
– Pozor, pozor! Pieronie gynał na nos tiger lejzie!
– Wszyjskie prask na ziymia, a ino jo sie niy zlynknoł, biera ta moja flinta, foluja, anlyguja do ślypia, i prask! Tiger wykopyrtnoł i ani niy dyrgnoł. Jo ci go łap za szkrawitel i do tasie.
Idymy dalszij i tela coch patrona wrajzioł do gywery a tu ci juzaś jakisik corny rycy jak sto dziobłow:
– Jezderkusie, jezderkusie! Kuknijcie tam ze lewyj zajty! Pieronym srogi lyjw ci na nos direkt depce!
Wszyjskie juzaś gich na pychol, we ta trowa, ino jo nic, styrca sztram, flinta do ślypia i drzist gynał miyndzy ślypia. Lyjw ino fajtnoł, przekopyrtnoł sie, jo go za te kudły i do tasie.
– Ale, to jesce nic. Idymy dalszij, jo sie śpiywom tako śpiywaka: „my som chopcy, co sie niy bojymy...” a tu łoroz wszyjskie Nyjgry, kiere snami szli łoźdiyrajom sie na cołki karpyntel:
– Pierony, pozor! Dejcie pozor bo brewider, gynał na nos wali dziki elefant.
Wszyjsko napoczło pitać, kaj fto mog i jynoch jo blank samiuśki łostoł. Jezderkusie, tyn elefant fucy choby damfmaszina, ze tyj trompyjty dmucho, cołko ziymia dyrgoce, a jo nic. Flinta do łoka, opaternie, doczkom aże bydzie bliżyj i ...
– Hanys, Hanys – rzyknoł opaternie jedyn ze kamratow. – Prasknońć we tego elefanta jesce mogesz. Nale kiej go wciepniesz do tasie, to jak jo cie gichna bez pysk, to na isto wykopyrtniesz nikiej tyn tiger lebo lyjw !!!
We świyntego Huberta napoczynali sie zimowe gony. Jyjgry ardyńskie wtynczos, we tego 3 listopada napoczynali gony na lelynie. U nos ci tyż tego świyntego napoczli fajrować dziepiyro za krola Augusta II Mocnego. Tyn srogi fajer mianowoł sie wteda „hubertowiny”. Nale te jyjgry we tych belgijskich (i niy ino) gorach Ardenach mieli jesce taki zwyk co nojsrogszego, praskniyntego na tym gonie lelynia łoddowali do klasztora coby fratry rzykali za nich bez cołki sezon.
Ło „myślistwie” gryfnie we dziewiytnostym wiyku naszkryfloł ci boł Kazimierz Wodzicki (festelnie mioł rod cołko prziroda!):
„Dla myśliwego knieja, step lub moczary są światem całym nie dlatego, bynajmniej, aby pragnął łupów i oczekiwał chwili, w której na widelcu ujrzy nie tylko zabitego, ale i upieczonego zwierza, lecz dlatego, że ocenia wybornie czary dzikiej natury, i że napawa się piękne, jakie umie dojrzeć na każdym kroku i o każdej porze”. Gryfne słowecka, prowda?
I kiejby to tak terozki wszyjsko do kupy poskłodać, trza sam jesce dopedzieć ździebko ło gryfnyj gorzołce, bo co to za gon, kiejby na łodwieczerz niy boło szykownyj wieczerzy, bigosu, parszczonygo miynsa i ... dobryj glaski czegosik mocniyjszygo. Niy wiym jak sie robi tyn madziarski „Hubertus” nalech wyczytoł ci kajsik jak zbajstlować tako nalywka sam u nos, przed kożdym gonym, coby gynał boła na popitka po fetownym jodle.
Trza wziońć glyjtowany garniec, tak kole trzilitrowy i wciepnońć rajn: po poł fonta fajgow, rozinow, datli, mandli (ździebko gorzkich mandli), deczko cimtu, skurzicy, pora nelkow, mało-wiela waniliji, łoszkrobać po trzi citrołny i apluziny. Wloć terozki trza na to kole poł litra lipcowygo miodu, „patoki” i poł litra szpritu. Wszyjsko gryfnie zaciść jakimsik deklym i wrajzić do gorkij (ale niy za fest!) bratruły lebo wypolonego kachloka. Po poruch godzinach (nojlepszij, kiejby to boł cołki dziyń) wszyjsko trza przecedzić bez tetrowo pielucha, łoziombić i ... ludzie, jak to poradzi przijńść do łeba!
A niyskorzij idzie berać, fabulić, kminić, co tyż sie ugoniło bez inksze lata. Bo dejcie pozor! Mało kiery jyjger mo cosik do poaszynia sie tu i terozki, ale zawdy mo co łozprawiać ło inkszych gonach, we inkszym kamractwie. Jedno, co ino wszyjsik łostało to jejich godka. Tak jak Ślonzoka niy poradzi Warszawiok spokopić, tak tyż stare jyjgry poradzom ze sia godać tak, co jejich tyż żodyn niy poradzi pochytać, poszkopić. Na tyn przikłod badyle, to szłapy łod lelynia; bartnik to ber, niydźwiydź corny; witerunek, prziwiater to juzaś festelnie wonioncy fet, kierym sie wobi wilki, fuksy i inkszo gadzina, kiero jes chapich na miynso.
No, i to by możno boło na tela ło Huberusie i ło gonach.