Jakech rozfechtowoł trzecio wojna światowo...

Ojgyn z Pnioków

Nó, tóż pizło nóm dzisiôj dwadzieścia siedym lôt łod tego niyszczysnego grudnia 2001 roka. Blank niygryfnie sie dziôło na podzim (bo to przeca jesce niy bóła richticzno zima chocia śniega ci nasuło jak sto diosków) wtynczôs, aże niy gryfnie. Jedne drugim skôkali do ślypiów, kôżdy sie miôł za ważniyjszygo niźli magiwyrfel w ściyrce (mlycznyj zupie). Chnet wszyjskie werki, gruby i bele jake fitulityngyszefty sztrejkowali. Tyn fusiasty ze łod tych szifów durch fantowôł sie ze tym jenyrółym we tych ćmawych brylach (kierego terôzki łod poruch miesiyncy cióngajóm po gyrichtach, i kcóm mu jesce pynzyjo zebrać). Wszandy bajzel, łostuda. Bali i my ze mojóm Elzóm ani nikaj niy wyfurgli (a wszyjskie łóńskie lata fyrtali my po roztomajtych krajach na Zilwestra). Wachowali my, co tyż to sie bydzie dalszij metlać. Jesce my z przocielóma, szporowali złocioki, coby możno na Zilwestra chocia do pepików, do Pragi sie wykludzić (a miało być uciechy ze dwa miechy). A tu môsz. Pieron szczelół wszyjsko. I to skuli cego? Anó beztóż, iże to jô bez cufal rozfechtowôłta trzeciô wojna. Ale możno podle raje.
Wszyjskie wiycie, iże sam u nôs na Ślónsku zawdy ftoś machlowôł, miyszôł we tym naszym garcu i blank ci sie nôs niy pytôł eźli dómy zwóla, eźli nóm to sie zdo, lebo niy. Ale tyż idzie wytuplikować, co za kôżdym łoszklistwym styrcôł jakisik chop, jakisik diosecki łochyntol, kiery nôs Ślónzôków w zocy niy miôł, kierego te Ślónzôki festelnie szterowali, festelnie mu zawôdzali. Niy inakszij tyż bóło dwadziyścia siedym lôt tymu nazod. Wtynczôs, kiejech to jô rozfechtowôł, sam u nôs we Polsce ta trzecio wojna. Ja, na isto, po prôwdzie joch na zicher ta trzecio wojna rozfaklowôł !
Jô wiym, iże kôżdy, fto chocia do hilfki deptôł, rzyknie co bóły ino dwie. Ale, jô Wóm sam gôdom, choby naszymu Farorzowi Klymynsowi ze „Józefki” we suchatelnicy, iże ta haja, ta côłko łostuda, ło kieryj sam kca łozprawiać, to niy bół ci żôdyn cufal, ino to sie przidarziło skuli ... fusisków. A bóło to tak:
Nôjprzodzij to bół jedyn pieróński łoszkliwiec, kiery sie Otto von Bismarck mianowôł. Niyftorzi miarkujóm, a inkszym to jô gôdóm, co łon miôł szykowne fusisko pod kicholym, choby jakosik srogo i rubo keta z pancra. Co łón ci sam nóm Polôkóm, a jesce barzij Ślónzôkom napochoł, niy trza gynał eklerować. Niyskorzij to bóła skuli niygo ta piyrszô wojna światowo, po kieryj nôs tu we Chorzowie, na Pniokach prziflancowali do Polski, chocia ... niyftorzy fulajóm, iże to bół tak by tak darymny futer, bo nasi ciyngiym ci pitali do Rajchu. Machlowôł przi tym taki jedyn istny, kierego Kómandantym mianowali. Miôł tyż srogie, chocia festelnie łoklapniynte, fusisko.
Jakiesik dwadzieścia lôt po tyj piyrszyj wypraskła drugô wojna światowô. Wlôz sam dó nós tyn fusiaty Adolf ze szajtlikiym ze prawyj zajty, kierego przeblecóne wojôki łobalyli ta bajera sam u we Glywicach (ło czym ci te blank angyjbery we Warszawie latoś przepómnieli) . Przi łostatku tyj drugij wojny, już we styczniu śtyrdziystego pióntego prziflôstrowôł nôs do Rusa drugi taki fusiasty cwerg Jółzel, kiery chocia przi tyj przileżitości jesce wyrzynół łod nôs raus tego fusiastego Adika ze jejigo „Gott mit Uns”.
Terôzki już po maluśku miarkujecie, iże wszyjsko co niyszczysne sam u nós bóło, co sie dziôło, to zawdy kole tego metloł ftosik ze srogim fusiskiym.
Nó, i na łostatek, tak jakosik bez trzidziyści lót tymu nazôd, jô sie tyż ucióngnół tele szykowne fusisko. I tu ci mie cheba diosek zbałamónciół. Dyciech ani sie niy myrgnół, anich sie niy spodziôł, jakech juń bół żyniaty. Ale, kiej mi sie to już przidarzóło, toch zaczón medikować, iże ci już mi sie przecamć nic gorszygo trefić niy może. A dyć kaj tam. Tak jakosik we łoziymdziesióntym roku bez tyn dupny pot we Gdańsku chibnół, fuknoł jedyn kurdupel – dejcie pozór: tyż ze fusiskiym – i tak ci zaczón sie roztopiyrzać, iże wszyjsko sie we Polsce blank rozlajerowało. Takech sie tak rozhajcowôł, iże wartko chciôłech tyrać do golaca, coby mi łón te moje fusiska łodchlastnół, boch miarkowół co sie to niyhersko skóńcy. Ale, moja Elza mie ucholkała, padała co niy ma cweku prask robić, bo przeca tyn nasz wielgi iglok Edek chnet ci tam ordnóng wyłónacy.
A toć. Wyłónacół ! Tela, iże łostuda sie we côłkij dziedzinie zrobióła na côłki karpyntel, wszyjsko sie pobelóntało i porojmowało. Taki bajzel ci bół, iże już wszyjsko, krom łoctu i mosztrichu, bóło na szkartki. Forsztelujecie sie, mogecie sie to wystawić? Bali i gorzôła, i cigaryty tyż na szkartki ! Łostuda i skôranie boskie nikiej sto pierónów. Nic, ino jakosik nowo wojna sie z tego musiała na zicher wypiytnościć.
Wiela tyż niy zetrwało, kiej moja staro polazła ci kiejsik, nôjprzodzij dó nôs, do Farorza, a zarôzki niyskorzij do manglowni, poklycióła ze jeji sómsiôdkóma, przikarycyła sie do dóm i pado ku mie:
– Suchej Ojgyn. Tu niy ma szpasu, tu może przijńść do haje, trza jakisik forant robić, jak to dôwnij nasze Mamulki i Starki robiyli. Skludzić trza tyż do kómory roztomajte jôdło: cuker, mółka, hawerfloki i bele co.
Cuker, mółka, bónkawa, a ło gorzôła to ci sie już żôdyn niy staro. Przeca na isto cowiek niy moge ło suchym pysku szczimać, choby niy wiym jako ci sie wija rychtowała. A dyć musza sóm tyn reszt przitargać.
I tóż dejcie terôzki pozór! Aha, a jô móm durch te fusiska, kiere mi moja starô kôzała łostawić. Nó, toż jak starô pedziała zgłobiomy, sztaplujymy, co sie ino do, kajplujymy roztomajte szkartki i nazgoniomy wszyjskigo na ibrich. Zasik, kiej ino moja starô polazła ze kamratkóma na tôrg, jô wartko przikludziółech do lałby we zegródku trzi drzewianne faski po kapuście, nofolowôłech połno jagodkow, świyntojónkow, łopadlorek, zdrzałe birny, śliwki uherki i co mi tam jesce we grace wlazło. Posułech to cukrym, nachabionym łod mojij świekry, prziklapnółech to wszyjsko deklym i musiôłech terôzki doczkać, aże sie to wszyjsko gynał, dobrze zageruje. Nikiej wlazowôłech ze bracikiym do tyj lałby i ździebko my tam zawdy upyndziyli ... tak ino na kostpróba.
Nó ale, we tym już łoziymdziesiontym piyrszym roku lato drap ci przetyrało, na podzim tyż wczas napoczło śniygym suć, i zajm my sie pozdali, trza sie już bóło polekuśku do Godów rychtować.
My ze bracikiym i jednym kamratym przikludziyli jesce do lałby gryfny hajcóng i kieby co, koza, wiycie taki żeleźniôczek, a ku tymu ze śtyry kółkastle wonglô, i jesce roztomajte rułki, glaski. Zgwoli cego to wszyjsko, niy byda wóm sam tak gynał eklerowôł. Tela moga rzyknońć, iże kiej my ino mieli żdziebko frajnego czasu, to zarôzki my gzuli do tyj lałby, gibko hajcowali pod blachom, do takij kany lôli tego zgerowanygo zaciyru, bindowali szlauch, kokotek łod wody na côłki driker, stôwiali my to wszyjsko na fajerka i juń ... przeca miarkujecie co boło dalszij ?
I tak ci nóm to szykownie fyrtało, aże do tyj soboty dwanôstego grudnia. Musi, abo my za tela wysłepali, abo zaboczyli my tyn łogyń zasuć hasiym, dosik iże tak wele dwanôstyj w nocy kiej ci niy dupnie choby ze kanóny, jak ci tak niy drzistnie nikiej bez wojna, jak niy prasknie choby ruskie bómby ze fligrów ściepowali. Porwôłech sie z tego śniku, wypolółech na dwór ze tyj lałby, mój bracik ze kamratym, tyż choby miechym piźnione, wydarli śnij, i wszyjskie my sie do kupy szczaśli w dźwiyrzach z wojôkóma i „zomowcóma”, kierzy wkarowali do nôs do łogródka z gywerami i rebulikóma w gracach. Jedyn śnich wrzesknoł ci cosik na nôs – na zicher wóm niy moga pedzieć, cy „hyndy hołch”, eźli „ruki w wiyrch” – i dôwej łobmacywać nôs bele kaj, nikiej te, co to wiycie. A tu ci dalij rzgmi, wali i szczylo. Te istne nic, ino chelmiska barzij wciskajóm na palice i sznupiom kaj tyż my skludziyli te „materiały wybuchowe”? Ludzie, co to sie ci za rojmong zrobioł ? Joch taki stary, ach niy wiedziôł, iże akuratny bimber, to jes taki sztof nikiej dynamit na grubie. Nó, gôdóm Wóm Sodoma i Gómora we łogrodkach sam u nôs na Krziżowyj.
Niyskorzij wziynli nôs i wrajziyli do takij kibitki, i wywiyźli do lagru. Mogecie sie to forsztelować? Staro ze świekrom sie tropiom – niy, niy łó mie – ino elich côłkij lałby niy szpryngnoł do luftu abo jesce co gorszygo. Dyciś jô za karlusa ani przi wojôkach niy bół, kasarnia toch ino źdrzoł bez pot, a łóni ci mie richtik wziyni za jakigosik partizanta, diwersanta abo co.
Nale, tak po poruch dniach wypuściyli ci nôs, i kulwitómy sie po maluśku do chałpy. Nôjprzodzij – jak zawdy – do Pyjtrowego szynku na piwo. A naobkoło pôłno wojoków i szandarów. Mróz chusiół ci stopieróńsko, śniyga nasuło jak kajsik na Syberii. Ludziska brónczom ło jakisik wojnie, na kôżdym krojcongu pancer abo inkszo pieróna. No richtik akuratno wojna. Jesce ku tymu – jak mi niyskorzij staro pedziała – taki jedyn jyneroł we tych ćmawych brylach klyciół cosik ło „stanie wojennym” i jakisik WRON-ach. Gôdóm Wóm, choby na filmie ło śtyruch pancyrnych abo ło Hansie Klosie.
Nó, i terôzki skapliście sie cheba jakech ci ta trzeciô wojna napocznoł, pra? A to wszyjsko ino bez te dioseckie fusiska, kiere bez tela lôt we naszyj Polsce zawdy do jakisik wije melały i łod kierych wszyjsko co niyszczysne we tyj ci naszyj dziedzinie, zawdy sie zacynó.
A jó, coby dziobła niy szterować i na łostuda mojij staryj, te moje fest szykowne fusiska żech zrazjyrowoł i szlus. Tym barzij, iże u nôs chnet co drugi cichtowôł take fónsy, choby tyn co to „niy kcioł, ale musiôł”. Nó wiycie, a jô miarkuja. Króm tego sie jesce tako mółda zrobiyła, iże kôżdy śniym sie kciôł knipsnóńć coby go wszyjskie we reszpekcie mieli. Dó mie tyż niyskorzij przijnszli, co jô to bezmać tyż boł „internowany”, taki „kómbatant” symie bół, ale skuli tego coch te fusiska zgolół, już ci mie do tyj ferajny niy kcieli, i łod tego czasu do polityki blank ci sie niy wtykom, bo jak pedzioł kiejsik jedyn srogi angyjber : „polityka, to je sztuka, taki kónsztik jak łyknońć żaba i sie blank na gymbie niy skrziwić i ku tymu niy udowić”. I to blank jedno, cy sie mo fusisko nikej Putra, cy niy !!!
He, he terôzki sie jesce wszysjkie wadzóm, roztopiyrzajóm, przeciepujóm sie tym, kiery śnich na isto bół tyn nôjważniyjszy. Jedyn fajruje we Gdańsku i wandruje po côłkim naszym kraju, coby pokzaować swoja perzółna, inkszy juzaś na Królewskim Zómku fajruje strzybne wesele swojigo Nobla, i jedyn udowo, co drugigo niy znô ale kôżdy śnich łod nowa naszô gyszichta pisze, coby inksze miarkowali iże to razinku tyn a niy inkszy jes nôjważniysjszy. Nó ale to już jes srogo polityka i niy bydymy sam ło tym rzóndzić, prôwda?