Jakech rozfechtowoł trzecio wojna światowo

Ojgyn z Pnioków

Wszyjskie wiycie, iże sam u nos na Ślonsku zawdy ftoś machlowoł, miyszoł we tym naszym garcu i blank ci sie nos niy pytoł eźli domy zwola, eźli nom to sie zdo, lebo niy. Nale tyż idzie wytuplikować, co za kożdym łoszklistwym styrcoł jakisik chop, jakisik diosecki łochyntol, kiery nos Ślonzokow w zocy niy mioł, kierego te Ślonzoki festelnie szterowali, festelnie mu zawodzali. Niy inakszij tyż boło wiyncyj niźli dwadziyścia piyńć lot tymu nazod. Wtynczos, kiejech to jo rozfechtowoł, sam u nos, trzecio wojna. Ja, na isto, po prowdzie joch ta trzecio wojna rozfaklowoł !
Jo wiym, iże kożdy fto chocia do hilfki deptoł, rzyknie co boły ino dwie. Nale, jo Wom sam godom, choby naszymu Farorzowi ze Jozefki we suchatelnicy, iże ta haja, ta cołko łostuda, ło kieryj sam kca łozprawiać, to niy boł żodyn cufal, ino to sie przidarziło skuli ... fusiskow. A podle raje boło tak:
Nojprzodzij to boł jedyn pieroński łoszkliwiec, kiery sie Otto von Bismarck mianowoł. Niyftorzi wiedzom, a inkszym to jo godom, co łon mioł szykowne fusisko pod kicholym, choby jakosik srogo i rubo keta z pancra. Co łon sam nom Polokom, a jesce barzij Ślonzokom napochoł, niy trza gynał eklerować. Niyskorzij boła piyrszo wojna światowo, po kieryj nos tu we Chorzowie, na Pniokach prziflancowali do Polski, chocia ... niyftorzy fulajom, iże to boł tak by tak darymny futer, bo nasi ciyngiym pitali do Rajchu. Machlowoł przi tym telki istny, kierego Komandantym mianowali. Mioł tyż srogie, chocia łoklapnione, fusisko.
Jakiesik dwadzieścia lot po tyj piyrszyj wypraskła drugo wojna światowo. Wloz sam do nos tyn fusiaty Adolf ze szjtlikiym ze prawyj zajty, kierego wojoki łobalyli ta bajera sam u wos we Glywicach. Przi łostatku tyj drugij wojny już we styczniy śtyrdziystego piontego prziflostrowoł nos do Rusa drugi telki fusiasty Jołzel, kiery chocia ku tymu jesce wyrzynoł łod nos fusiastego Adika ze jejigo „Gott mit Uns”.
Terozki już po maluśku miarkujecie, iże wszyjsko co niyszczysne sam u nos boło, to zawdy kole tego metloł ftosik ze srogim, szumnym fonsym.
No, i na łostatek, tak jakosik trzidziyści lot tymu nazod, jo sie tyż uciongnoł telkie szykowne fusisko. I tu ci mie cheba diosek podkusioł. Dyciech ani sie niy myrgnoł, anich sie niy spodzioł, jakech juń boł żyniaty. Nale, kiej mi sie to już przidarzoło, toch zacon medykować, iże ci już mi sie przecamć nic gorszygo trefić niy może. A dyć kaj tam. Tak jakosik we łoziymdziesiontym roku bez telki dupny płot we Gdańsku chibnoł, fuknoł jedyn kurdupel – dejcie pozor: tyż ze fusiskiym – i tak ci zacon sie roztopiyrzać, iże wszyjsko sie we Polsce blank rozlajerowało. Takech sie tak rozhajcowoł, iże wartko chciołech tyrać do golaca, coby mi łon te moje fusiska łodchlastnoł.
Nale, moja Elza mie ucholkała, padała co niy ma cweku prask robić, bo przeca tyn nasz wielgi iglok Edek chnet tam ordnong wyłonacy.
A toć. Wyłonacoł ! Tela, iże łostuda sie we cołkij dziedzinie zrobioła na cołki karpyntel, wszyjsko sie pobelontało i porojmowało. Telki bajzel boł, iże już wszyjsko, krom łoctu i mosztrichu boło na szkartki. Forsztelujecie sie, mogecie sie to wystawić? Bali i gorzoła, i cigaryty tyż na szkartki ! Łostuda i skoranie boskie nikiej sto pieronow. Nic, ino jakosik nowo wojna sie z tego musiała wypiytnościć.
Wiela tyż niy zetrwało kiej moja staro polazła ci kiejsik, nojprzodzij do Farorza, a zarozki niyskorzij do manglowni, poklycioła ze somsiodkoma, przikarycyła sie do dom i pado ku mie:
– Suchej Ojgyn. Tu niy ma szpasu, tu może przińść do haje, trza jakisik forant robić, jak to downij nasze Mamulki robiyli. Skludzić do komory roztomajte jodło, cuker, monka, hawerfloki i bele co.
Cuker, monka, bonkawa, a ło gorzoła to ci sie już żodyn niy staro. Przeca na isto cowiek niy może ło suchym pysku szczimać, choby niy wiym jako wija sie rychtowała. A dyć musza som tyn reszt przitargać.
I dejcie pozor ! A jo mom durch te fusiska, kiere mi moja staro kozała łostawić. No, toż jak staro pedziała zgłobiomy, sztaplujymy, co sie ino do, kajplujymy roztomajte szkartki i nazgoniomy wszyjskigo na ibrich. Zasik, kiej ino moja staro polazła ze kamratkoma na torg, jo wartko przikludzioł do lałby we zegrodku trzi drzewianne faski po kapuście, nofolowołech połno jagodkow, świynojonkow, łopadlorek, zdrzałe birny, śliwki uherki i co mi tam jesce we grace wlazło. Posułech to cukrym, nachabionym łod świekry, prziklapnołech to wszyjsko deklym i musiołech terozki doczkać, aże sie to wszyjsko gynał, dobrze zageruje. Nikiej wlazowołech ze bracikiym do lałby i ździebko my tam zawdy upyndziyli ... tak ino na kostproba.
Nale, we tym już łoziymdziesiontym piyrszym roku lato drap ci przetyrało, na podzim tyż wczas napoczło śniygym suć, i zajm my sie pozdali, trza sie boło polekuśku do Godow rychtować.
My ze bracikiym i jednym kamratym przikludziyli do lałby gryfny hajcong i kieby co, koza, wiycie telki żeleźnioczek, a ku tymu ze śtyry kołkastle wonglo, i jesce roztomajte rułki, glaski. Zgwoli cego to wszyjsko niy byda wom sam tak gynał eklerowoł. Tela moga rzyknońć, iże kiej my ino mieli żdziebko frajnego casu, to zarozki my gzuli do tyj lałby, gibko hajcowali pod blachom, do telkij kany loli tego zgerowanygo zaciyru, bindowali szlauch, kokotek łod wody na cołki driker, stowiali my to wszyjsko na fajerka i juń ... przeca miarkujecie co boło dalszij ?
I tak ci nom to szykownie fyrtało, aże do tyj soboty dwanostego grudnia. Musi, abo my za tela wysłepali, abo zaboczyli tyn łogyń zasuć hasiym, dosik iże tak wele dwanostyj kiej ci niy dupnie chobe ze kanony, jak ci niy drzistnie nikiej bez wojna, jak niy prasknie choby ruskie bomby ze fligrow ściepowali. Porwołech sie z tego śniku, wypolołech na dwor, a bracik ze kamratym, tyż choby miechym piźnione, wydarli ze lałby, i wszyjskie my sie do kupy szczaśli w dźwiyrzach z wojokoma i „zomowcoma”, kierzy wkarowali do nos z gywerami i rebulikoma w gracach. Jedyn śnich wrzesknoł ci cosik na nos – na zicher wom niy moga pedzieć cy „hyndy hołch”, eźli „ruki w wiyrch” – i dowej łobmacywać nos bele kaj, nikiej te co to wiycie. A tu ci dalij rzgmi, wali i szczylo. Te istne nic, ino chelmiska barzij wciskajom na palice i sznupiom kaj tyż my skludziyli te „materiały wybuchowe”? Ludzie, co to sie ci za rojmong zrobioł ? Joch taki stary, ach niy wiedzioł, iże akuratny bimber to je sztof nikiej dynamit na grubie. No, godom Wom Sodoma i Gomora we łogrodkach sam u nos na Krziżowyj.
Niyskorzij wziynli nos i wrajziyli do takij kibitki, i wywiyźli do lagru. Mogecie sie to forsztelować? Staro ze świekrom sie tropiom – niy, niy ło mie – ino elich cołkij lałby niy szpryngnoł do luftu abo jesce co gorszygo. Dyciś jo ani przi wojokach niy boł, kasarnia toch ino źdrzoł bez pot, a łoni ci mie richtik wziyni za jakigosik partizanta, dywersanta abo co.
Nale, tak po poruch dniach wypuściyli ci nos, i kulwitomy sie po maluśku do chałpy. Nojprzodzij – jak zawdy – do Pyjtrowego szynku na piwo. A naobkoło połno wojokow i szandarow. Ludziska bronczom ło jakisik wojnie, na kożdym krojcongu pancer abo inkszo pierona. No richtik akuratno wojna. Jesce ku tymu – jak mi niyskorzij staro pedziała – telki jedyn jedneroł we ćmawych brylach klycioł cosik ło „stanie wojennym” i jakisik WRON-ach. Godom wom, choby na filmie ło śtyruch pancyrnych abo ło Hansie Klosie.
No, i terozki skapliście sie cheba jakech ci ta trzecio wojna napocznoł, pra? A to wszyjsko ino bez te dioseckie fusiska, kiere bez tela lot we Polsce zawdy do jakisik wije melały i łod kierych wszyjsko co niyszczysne we tyj naszyj dziedzinie, zawdy sie zacyno.
A jo, coby dziobła niy szterować i na łostuda mojij staryj, te moje szykowne fusiska żech zrazjyrowoł i szlus. Tym barzij, iże u nos chnet co drugi cichtowoł telkie fonsy choby tyn co to „niy kcioł, nale musioł”. No wiycie, a jo miarkuja. Krom tego sie jesce telko moda zrobiyła, iże kożdy śniym sie kcioł knipsnońć coby go wszyjskie we reszpekcie mieli. Do mie tyż niyskorzij przijnszli, co jo to bezmać tyż boł „internowany”, telki „kombatant” symie boł, nale skuli tego coch te fusiska zgoloł, już ci mie do tyj ferajny niy kcieli, i łod tego czasu do polityki blank ci sie niy wtykom, bo jak pedzioł kiejsik jedyn srogi angyjber : „polityka, to je sztuka, taki konsztik jak łyknońć żaba i sie blank na gymbie niy skrziwić i ku tymu niy udowić”. I to blank jedno cy sie mo fusisko, cy niy !!!