hnet Dzieciontko ...

Ojgyn z Pnioków

Wiela je? Cosik chebach dzisioj zaspała. Niy ma co gnić we prykolu, ino trza wstować. Łostatnio cosik niy poradza bez noc nynać, ciyngiym ino gawca na buksiok – piyrszo, drugo, poł trzecij a jo jesce niy poradza usnońć. Nale z rańca to bych gniyła aże do połednia. Cołkiym mi sie tyn żywot pometloł, richtik mi sie cosik popśniyło... chebach deczko juz staro?
Za łoknym bioło. Piyrszy śniyg już na Pnioki latoś śleciol; kierego to już momy? A dyć prowda, niydowno boło Mikołoja. Downij, kiej sie spomna, to dziecka już łod rana lotali do starki po bombony, szokulady i inksze maszkety. Wczoraj to sam nikogo niy boło, po jakiymy? Niy wiym, niy miarkuja? Jutro bydzie już drugo niydziela jagwiyntu.
No ! Już, a wartko sztreknij sie babo ze tego prykola! Trza przeca we żeleźnioku nahajcować, coby niyskorzij przeciepnońć gluta do kachloka we izbie. Napola ino we jednyj ; we srogij izbie niy trza, niy byda przeca i tak tam dzisioj siedzieć. Cosik ziomb łod nocy chycioł. Na ceście prozno, dziecek niy widać, chocia to downij, kiej piyrszy śniyg ślecioł, zarozki połno tych najduchow boło kole szkołki, kole łochronki i na szpilplacu wele szuli, wele tyj „siedymnostki”. E, dyć tam, downij, downij...fto to jesce boczy ?
Wszyjskich Świyntych ... to już wiyncyj jak miesionc. Byda sie musiała juzaś na nasz smyntorz zakackać, łoporzondzić ździebko tyn grob, powyciepować stare dombki, ziele, chabozie ... No, Klara, niy bydź zgnioło i chytej sie roboty, bo przeca za cia żodyn nicego we tym pomiyszkaniu niy zrobi. A idom ci po maluśku Gody ... trza sie polekuśku na te Dziecionteczko przirychtować.
Ponboczek doł mi tela zwiekować, iże jużech blank przepomniała moja piyrszo Wilijo jesce ze mojom Mamulkom, Starkom i Starzikiym, niyskorzij ze mojim starym Paulkiym, a jesce niyskorzij byli cery: Rołza i Elza, niyskorzij, niyskorzij ... ech, tam ... co to niyskorzij ?
Bo Gody to som, i byli zawdy, telkie świynta kiej sie przepomni tyn cołki jankor, te cołkie łoszkliwstwa, wyboczo sie wszyjskim co nom na łostuda i na zgorszynie zmachlowali ... bo jako Wilijo – zawdy tak u nos na Ślonsku sie godało – telki i cołki Ponboczkowy roczek bydzie.
Wilijo terfi ci terozki we niydziyla; we pyndziałek bydzie piyrszy, a we wtorek – drugi dziyń Bożygo Narodzynio – godo Klara i kuko do zdrzadła na ta jeji fest strzybnoposmorszczano łod życiowyj „wiydzy” fresa, zmochano, zmorzono, usiotano drogom, cestom bez te swoji życie. Musza pedzieć Elzie Kosmalinyj coby mi jakigo kapera przitargała do chałpy, nale żywego, sama go przeca poradza jesce utuc, usiotać. Telki ze kilo, abo możno i dwa, nale telkie ci ino trzifontowe, te som nojlepszyjsze, niy majom za wiela fetu, nale i za tela niy ma driny łości i, kiej sie dobrze wytonkajom we kastrolu abo we badywannie, niy bydom telkie maźglate i ze gracow niy wyfuknom. Narychtuja sie za wcasu jakosik chadra i tucek, praskna je ze dwa razy bez łep i fertik. Łoszkrobia sie je gryfnie i potajluja na dzwonka, posuja letko solom i korzynioma, przeciepna talarkoma cebuli, popyrskom ci je ździebko citrołnom i łostawia na drugi dziyń we kilszranku. Kiej sie już blank dobrze nasionknie, trza dzwonka niyskorzij posuć monkom i możno je już parszczyć na maśle, ino trza dać pozor coby sie te masło niy chyciyło boby tyn kaper łogorzknioł ; niy bydzie smakowoł. Kapera idzie przirychtować pora godzin przodzij i wrajzić go do bratruły coby doszoł.
U nos w doma zawdy na Wilijo warzoło sie siymioniotka. Starzi ludzie godali, co łona sie wziyna ze tego, iże kiej sie Ponboczek, maluśki Jezusek uploncnoł trefiyli sie przi betlyjce i Żydy i pogany, kiere we tym Betlyjym miyszkali. Trefiyli sie do kupy i niyskorzij trza boło cosik wećkać, bo mieli głod. I tak konopie prziprycyli Żydy a zasik krupy przitargali – pogany (beztoż sie mianujom „pogańskie”). Uwarzyli konopie ze mlykiym, jagły ze śliwkoma i to boła cołko jejich wieczerzo przi betlyjce. Przi tym Dzieciontecku, przi tym Maluśkim zmarzniyntym i blank sagusiyńkim.
Dziyń przodzij nawarza cołki kastrol kompotu do kierego musowo trza wciepnońć uherki suszone lebo kobylonki, figi, rozinki, pieczki ze jabkow i gruszkow, morele, musza dać zoftu i trzitych skorkow ze dwioch citrołnow, pora nelkow, żebiczkow i dosik wiela cukru. Możno mi sie tyż i bydzie kciało garusa nawarzić. Terozki mało fto to poradzi. Bo do tego potrza i kartofli, i monki pszynnyj, i konsek dobrego piernika, deczko skurzicy, pieczki ze uherek, jabek i gruszkow, rozinki, ździebko soli.
Śmioć mi sie diosecko kciało, kiej sie mie spytała jedna modo frela do cego idzie dać pasternak, bo to podane je na pietruszka, nale inakszij smakuje?
A pasternak to sie dowo – krom zupy rybnyj – do moczki. Moja cera Rołza to miała festelnie rada moczka, we kieryj musiało być za tela miodnego piernika, pasternaku, zeleru. A wszyjsko to na ćmawym piwie warzone i zupie ze łebow łod kapera. Ku tymu jesce fajgi, moryle, łorzechy, mandle, rozinki, cukier, ździebko monki, soli i pora kropkow citrołny.
Latoś jakosik mi sie niy kce piyc piernikow na szpyreckach abo ze marcypanym lebo ze marmoladom i bakalioma. Cheba dom na tablet kupne: a kołocz musowo byda razinku musiała upiyc. We sama Wilijo musza jesce sprawić cołki kastlik makowek. Łońskigo roku toch tela nawarzoła, iże mi aże do Trzech Kroli stykło. Makowki na mlyku i na miodzie, to ci je szpecyjo, sama sie poradza trzi razy na talyrz naciepać.
Terozki jes biyda kajś tyn mak zemlyć. Downij to mi sie spomino, iże u chopa łod spaśnyj Wieczorkowyj abo u piekorza Niysłonego szło zemlyć mak, i – jak fto niy mioł ruły w doma – mog kołocz na blasze przismykać to go piekorz tyż przi jejigo kołoczach upiyk.
Łod łońskigo roka to mi łostała choinka ze glaskuglami i lampeckoma. Niy to co downij, kiej we cołkij chałpie woniało richticznom jedlom na kieryj szpica moj stary som wtykoł. Nale, moge być i telko chojna, moderno. Downij toch jesce stowiała drzewianno betlyjka, kiero moj Paulek dlo dziołchow zbajstlowoł nale, do siela i pastuszki, i cołko gadzina ze tyj betlyjki downo sie już potraciyli, połomali. Niy bydzie betlyjki, a i do Panewnik tyż juń niy pojnda, boch już je za staro i taki kyns drogi biyda bych miała przedeptać. We „Jozefce” tyż pewnikiym gryfno betlyjka zbajstlujom, to sie kole nij porzykom.
Deliny mom powyciyrane, talyrze, szklonki szolki i inksze szkło pomyte, tisztuch szykownie wybiglowany ... kiejsik to sie pod tyn serwet dowało ździebko słomy lebo siana ( pamponie we Maciyjkowicach abo Chorzowie Starym to we winklu, we kożdyj ece we izbie i kole dźwiyrzy stawiali cołkie snopki słomy coby jejim sie na bezrok biyda do chałby niy ryła.
Boł tyż i piykny, i festelnie mondry zwyk. Łod wieczerzy wilijnyj wstowałi wszyjskie łoroz, bo stare ludzie godali, iże fto przi jodle łod stoła przodzij sie sztreknie, wstanie, tyn na bezrok ze chałpy łodyjńdzie, wykopyrtnie. Nojgorzij tyż boło dziecka uwachować coby przi Wiliji niy godali. Taki boł zwyk, a i kiej sie niy godało to i dowało sie pozor coby sie łościom niy udowić.
Na pastyrka to jo latoś na zicher sie niy pokaryca. Szłapy już niy kcom deptać, a i na telki ziomb biyda we tym mantlicku fyrtać. Kiejbych tak jesce jakisik radijok miała to bych kolyndow posuchała... możno ...
Ida ku łoknie coby uwidzieć piyrszo gwiozdka na niebie. Możno już fto do dźwiyrzy klupie? Cosik mi sie zdowało ... cheba sie mi ino zdowało, bo przeca ani łońskigo roku, ani tyn, i ani na bezrok żodyn sam do mie niy przijńdzie, żodyn niy nawiydzi. Chocia? Cobych niy scyganioła. Przeca przijńdzie. Kieryś ze naszych kapelonkow ze kolyndom przijńdzie, pokropi pomiyszkanie, porzyko, kościelny Kuciczek naszkryflo na dźwiyrzach: Kasper, Melchior i Baltazar, i po ptokach. A możno latoś i som Farorz nos nawiydzi?