Eli werci sie uwijać ?

Ojgyn z Pnioków

Cosik to podzim, cosik rest lata, a możno i napoczniyńcie zimy. Nale, już za pieronym downego piyrwyj Chińcyki ci godali gryfno powiarka: „Mondry cowiek sie nikaj niy uwijo, a tyn kierymu jes pilno, fto sie uwijo, tyn fto gzuje, na isto niy jes mondry”. To, Chińczyki, (lebo Kitajce – jak Ruskie godajom), a u nos tyż gryfnie poradzom pedzieć:
„Kiej sie cowiek śpiyszy, dzioboł sie ucieszy”
lebo inksze:
„Fto sie fest uwijo, musi dwa razy robić”.
Nale, po jakiymu jo to godom? Ano, skuli tego co jo sie tyż kiejsik napocznoł uwijać jakech sie meldowoł do takigo jednego konkursu na ślonsko godka. Kiej żech już sie zgłosiył do tego konkursu, napocznołech ci medikować, sztudiyrować co tyż bych mog narychtować, coby sam do cweku pedzieć. Na isto boła ci to dlo mie srogo utropa. Ciyngiym, sztyjc, rano-wieczor-we dnie-w nocy, szkryflołech bele co i bele kaj, na roztomajtych szkartkach to, co tyż tam kciołbych wtynczos na tym konkursie pedzieć, podwiyl ci mie moja Elza niy sprzezywała i na isto niy wytuplikowała, co to mo być krotko, knołtlowato, i tyż moc dlo szpasu. No, a kiej żech mioł już wszyjsko poskłodane, wyuczone na spamiyńć i fest ci wyturnowane przed zdrzadłym we haźliku, diosi to wszyjsko wziyni, rozpyrskło sie to choby zajfowo blaza.
Wloz żech do banki, kiero fyrto łod Bytonia bez Chorzów do Katowic i nazod. Dojechali my do Sztadijonu Ślonskigo. Wysiodech śnij, bo dalszij już banka niy fyrtała skuli sprawiynio katowickigo „Ronda”, kuknołech ci sie na te sztramske, gryfne i szykowne stromy. Blank ci mie zacałbrowało. Choby miesionczkorz, szlafwandler wyloz żech z banki i poszołech piechty bez tyn Panaziyntkowy Park Kultury, tyn park, co to go już niyftore łoszkliwce, gizdy kcieli do imyntu zawiyrać i we tajlach przekajplować na cosik blank inkszego.
Wiycie, wiesna to ci jes cosik gryfnego, bez lato jes ci we tym parku na isto szykownie, szumnie, zima poradzi tak śniygiym wszyjsko zasuć, wszyjsko do imyntu wysztiglować, iże dych poradzi cowiekowi sztopnońć. Nale, dlo mie to stromy, krzoki, no cołko prziroda nojgryfniyjszo, nojpiykniyjszo, nojbarzij mom jom rod (coch już sam godoł) terozki na podzim.
Takech tompoł bez tyn park, zacałbrowany, czas mi sztopnoł, zabrymzowoł dlo mie. Widziołech sie ino jak za bajtla, po boskoku tyrali my po tych liściach, kiere tak lekuśko, cichuśko ślatujom na drogi, na cesty, na trowniole. Niyskorzij tyż juzaś ujzdrzołech som sia we krotkich galotkach, ze takom rozfaklowanom kalfaskom w gracy ... swond łozhajcowanych liściow w nocholu ... zarozki tyż spomnieli mi sie fojery, blandery, już blank na łodwieczerz i kobzole, kartofle (kiere przodzij trza boło chabnońć, pichnońć pamponiowi ze pola za naszom szachtom na Pniokach). Te gryfne pieczoki wyciongane, wyjmniynte ze gluty palcyskami. Te gryfnie ufifrane spolonymi kartofloma fresy mojich kamratow-śpikoli z cołkigo familoka.
I łoroz poczułech sie taki lekuśki choby tyn papiyrzanny drach, kiery na podzim furgoł w lufcie na szpagacie. Na taki drach stykli dwa-trzi patyki, lajstki, trocha modrego, zielonego abo cerwonego papioru, dobrze sknołtlowano woga i jesce ku tymu papiyrzanny łogon (podany) nikiej keta na jedli, na chojnie wiyszanyj przi Dzieciontku. A tyn drach furgo, corozki dalszij, corozki myńszy sie robi, a mie sie zdo, co jo do kupy śniym furgom choby ptok ...
Furgom, leca i łoroz prask pycholym ło taki srogi strom, ło buczyna, ło festelnie srogigo buka. Deczko zetrwało nikiej żech sie łocucioł, nikiej żech jesce śloz na ziymia, podwiyl żech sie niy spamiyntoł, co to wszyjsko to boło downij, blank piyrwyj... terozki to już blank cosik inkszego... a możno to ta choroba, niymoc na kiero wajoł jedyn moj kamrat jakiesik pora dni tymu nazod, kiej ci już blank zaboczoł kaj sie swoj taszyngeld przed starom skukoł ... sklerołza.
No, i jo sie terozki festelnie tropia coby i symnom niy boło tak nikiej z Antkiym Pikulikiym lebo ze mojom Świekrom. Polazła ci łona zeszły tydziyń do dochtora i godo, iże mo tyż ta pierońsko sklerołza, na isto srogo sklerołza.
– A łod kiedy wy jom Kympino mocie ? – pyto sie dochtor.
– A co łod kedy ???
A listecki ślatujom, lekuśko, cichuśko nikiej śniyg bez zima. I bez te listecki, bez to, co na isto momy, lebo mieli my (bo jakosik latoś drabko to sie wszysjko stało) podzim, przepomniołech, zaboczołech wszyjsko coch ci na tyn dziyn, na tyn konkurs narychtowoł. I tak sie czuja choby stary klamot, choby jake tam ci habrajstwa, szkwary, jaki stary kofer na gorze, kiery już żodnymu sie na nic niy przido a żol wyciepnońć. Bo na isto taki wyciepniynty na pynzyjo (co jo godom?) na „świadczynia przedemerytalne”, to blank tak nikiej ze mojim Starzikiym, kiery godoł co na starość: „Słuch sie traci, ślypia corozki słabsze, a ... pragliwość ciyngiym rośnie !!!
E, tam szkoda godać, kiej za łoknym listka corozki barzij ślatujom, corozki barzij farbiście i na stromach, i na drodze. I beztoż na łostatek łostawiołech sie jesce jedyn fal. Kasztany znocie, dymbionki, ajchle znocie, pra? A jo spomnioł przodzij sam ło bukach. Jo jesce za bajtla mioł rod bucynki, wiycie take ajchle, kiere na bukach zdrzejom. Festelnie ci łone, zdrzałe smakowali. Poradziołech pod bukami łajzić godzinoma, zbiyrać i choby ziorka sonynblumy, słonecznika łuskać i wcinać.
A buczyna, buk to je drzewo, kiere zawdych mioł nojbarzij rod, chocia jich sam kole mie za tela niy boło. Im wyżij łone rosnom (we gorach), tym barzij ci te stromy przipominajom ludzi, tym barzij sie trzimiom ziymi takimi szpotlawymi, powykrziwianymi korzynioma, nikiej te zbakane, usiotane ryncyska naszych starek, i staroszkow. Korzynioma, kiere wystowajom nad ta ziymio, nikiej wylazujonce ze pnioka abo ze podziymka grace, ryncyska zwalitego chopa, łolbrzima, wielgoluda i rizoka. I te ci srogie stromy dowajom take maluśkie ajchle, ajchelki z kierych juzaś nowe wyrosnom, i to jesce srogsze stromy. A na podzim cheba ino buki majom tak gryfne liście, iże idzie gawcyć sie na nie cołkimi godzinoma.